Konşimento Nedir?

Konşimento Türk Ticaret Kanununda düzenlenmekle birlikte, bir taşıma sözleşmesinin yapıldığını ispatlayan, eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını veya gemiye yüklendiğini gösteren ve taşınan eşyayı ancak onun ibrazı karşılığında teslimle yükümlü olduğu senettir.

KONŞİMENTO TÜRLERİ

Kanunda iki tür konşimento olduğu düzenlenmiştir bunlar, tesellüm konşimentosu ve yükleme konşimentosudur.

a) Tesellüm Konşimentosu

Yük taşınmak üzere taşıyan tarafından teslim alınmasına rağmen yükün gemiye yüklenmediği hallerde düzenlenen konşimentodur. Tesellüm konşimentosu yükletenin izniyle düzenlenir.

Eşyanın taşıyan tarafından teslim alınmasıyla gemiye yüklenmesi arasında zaman farkı olabilmektedir. Bu durumda tesellüm konşimentosu önem arz eder. Tesellüm konşimentosu yükün teslim edilmesinin ardından yükletenin talebi üzerine hemen düzenlenip, yükletene verilmesi gerekir.

Tesellüm konşimentosunun düzenlenebilmesi için yükün taşıyanın zilyetliğine geçmesi zorunludur.

b) Yükleme Konşimentosu

Eşyanın gemiye alınmasıyla düzenlenen konşimentodur. Taşıyanın eşyanın teslim alındığı sırada verilmiş olan geçici makbuz veya tesellüm konşimentosunun geri verilmesi karşılığında yükletenin istediği kadar nüsha düzenleme yükümlülüğü vardır.

Tesellüm konşimentosuna eşyanın ne zaman ve hangi gemiye yüklenmiş olduğuna dair şerh verilmiş ise bu konşimento artık yükleme konşimentosu hükmündedir.

Yükleme konşimentosundan önce tesellüm konşimentosunun düzenlenmesi zorunlu değildir. Ancak bir tesellüm konşimentosu varsa taşıyan onu teslim almadan yükleme konşimentosu düzenlenme zorunluluğu yoktur.

KONİŞMENTONUN DÜZENLENMESİ

Konşimento kaptan ve taşıyanın veya kaptanın yetkilendirdiği bir temsilcisi tarafından taşıyan ad ve hesabına düzenlenir.

Konşimento emre, nama ve hamiline yazılı olarak düzenlenebilir. Aksi kararlaştırılmadıkça yükletenin istemi üzerine konşimento gönderilenin emrine veya sadece emre olarak düzenlenir. Konşimento gönderilen sıfatıyla taşıyanın veya kaptanın namına da yazılı olarak düzenlenebilir.

Nama yazılı konşimentonun kabulü için belli bir kişinin adına düzenlenmesi ve o kişinin ‘emrine’ veya ’emri havalesine’ kaydının içermemesi gerekir.

Hamiline yazılı konşimento ise konşimento metninde açıkça hamile kaydı yer alması veya konşimento metninde yer almasa dahi nama veya emrine kaydını içermeyip gönderilene ilişkin bir kayıt mevcut değilse konşimentonun şeklinden hamile yazılı olduğu kabul edilir.

Bununla birlikte konşimento mekanik veya elektronik imza ile düzenlenebilir.

KONİŞMENTONUN UNSURLARI

A) Zorunlu Unsurları:

1) Senet Unsuru: Senet unsurundan kasıt, dış ortama yansıyacak şekilde cismani varlığın bulunması, yazılı olması, irade beyanı içermesi ve imzanın bulunmasıdır.

2)  Hak Unsuru: Konşimentoyla mündemiç olan hak, deniz yoluyla taşınan eşyadır.

3) Hak ile Senedin Birbirine Bağlanması: Konşimentonun kıymetli evrak olarak kabul edilebilmesi için düzenleyenin iradesinin hak ile senedin birbirine bağlamak yönünde olması gerekir. Çünkü kanunda da belirttiği üzere taşınan eşyayı ancak konşimentonun ibrazı karşılığında teslimle yükümlüdür.

B) İhtiyari Unsurlar:

1) Eşyanın Cinsi, Miktarı, İşaretleri: Kanunda da belirtildiği üzere yüklenen veya yüklenmek üzere alınan eşyanın cinsi, genel olarak tanınması için zorunlu olan işaretleri, ağırlığı ve miktarı konşimentoya konulabilecek ihtiyari kayıtlar arasında öngörülmüştür.

2) Eşyanın Haricen Belli Olan Durumu: Taşıyan eşyanın haricen belli olan hal ve durumuna ilişkin kayıt koymak konusunda yükletenin beyanıyla bağlı olmamakla birlikte eşyanın durumu hakkında gerçek bilgiyi yansıtmak zorundadır.

3) Taşıyanın Adı ve Soyadı veya Ticari İşletme Merkezi: Taşıyan konşimento ile borç altına giren kişidir bundan dolayı taşıyanın adı, soyadı, ticari işletme merkezinin konşimentoda olması önemlidir. Ancak bu kaydın yer almaması konşimentonun geçerliliğini etkilemeyecektir.

4) Kaptanın Adı ve Soyadı: Kaptanın adı ve soyadının yazılması, olası çıkan uyuşmazlıklarda husumet belirlenmesi açısından önemlidir. Bu kaydın olmaması konşimentonun geçerliliğini etkilemez.

6) Geminin Adı ve Tabiiyeti: Geminin tabiiyetinin konşimentoda belirtilmesi çıkan uyuşmazlıklarda bayrak kanununa göre çözüm geliştirilecek hallerde önem arz etmektedir. Bununla birlikte ikame şartı içermeyen yükleme konşimentolarında geminin adı yer almak zorundadır.

7)  Yükletenin Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı: Konşimento sadece emre düzenlendiği hallerde, yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanının gösterilmesi zorunludur.

8) Gönderilenin Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı: Gönderilen eşyayı teslim almaya yetkili kişidir. Bu kaydın bildirilmesi yükletenin bildirimi ile söz konusu olup bildirilmemesi halinde konşimentonun geçerliliğini etkilemeyecektir.

9) Konşimentonun Düzenlendiği Yer ve Tarih: Konşimentonun düzenlendiği yerin belirtilmesi kanunlar ihtilafı bakımından önemli olup belirtilmesi zorunlu unsurlardan değildir.

KONİŞMENTONUN HÜKÜM VE SONUÇLARI

Konşimento devir türüne göre yetkili hamili olduğu kişiye ibrazı ile hileli ve ağır kusuru bulunmayan taşıyan, vade geldiğinde, eşyayı teslim etmekle borcundan kurtulacaktır. Konşimentonun yasal hamili yükü teslim almaktan kaçınırsa, birden fazla asıl nüsha hamili aynı anda ifa talebinde bulunursa, taşıyan yükü uygun bir yere tevdi ederek borcunu ifa etmiş olacaktır.

1) Konşimento Hamilinin Hakları:

Eşyanın Teslimini Talep Etme Hakkı:

Eşyanın teslimini talep etme hakkı konşimentonun meşru hamiline aittir. Eşyanın konşimentodaki belirtildiği gibi bulunmuyor ise taşıyan eşyayı bulunduğu gibi teslim eder. Bu durumda konşimentonun gerçeğe uygun olmamasından dolayı gönderilenin zararı  tazmin etme yükümlülüğü devam edecektir.

Konşimento nüshalarının birden fazla olması durumunda taşıyan eşyayı tek nüshasını meşru hamiline teslim ederek konşimentodan doğan borcundan kurtulacaktır.

Konşimento Hamili ile Yükletenin Haklarının Kararlaştırılması:

Konşimentodan doğan hakları kullanmak konşimentonun yetkili hamiline aittir. Bununla birlikte birden fazla konşimento söz konusu olduğu takdirde tek nüshanın yetkili hamile yapılan ödemesi ile konşimentodan doğan borcu sona erdirecektir. Emre yazılı konşimentonun yükleteni ancak tüm nüshaların teslimi ile eşyaya ilişkin talimat veya talepte bulunabilecektir.

Nama ve hamiline yazılı konşimentonun yükleneni nüshaların tamamını vermemiş ise taşıyan tekrar ödeme riskiyle karşılaşabilecektir.

Konşimento İptalini Talep Hakkı: Nama ve hamiline yazılı konşimentonun iptali talep etme yetkisi mevcut konşimentoyu elinde bulunduran hamile aittir. Emre yazılı konşimentoda ise hamilin iradesi dışında elden çıkan hallerde hamil, konşimentonun iptalini talep edebilecektir.

Bununla birlikte hamile yazılı konşimentonun iptalinde yetkili mahkeme borçlunun yerleşim yeri mahkemesidir. Emre yazılı konşimentonun iptalinde ise yetkili mahkeme ödeme yeri veya hamilin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

2) Taşıyanın Hakları:

Taşıyanın İleri Sürebileceği Defiler: Emre yazılı konşimentoda defiler, herkese karşı ileri sürülebilen defiler ile iyiniyetli hamile karşı ileri sürülemeyen defiler olarak ayrılır.

Hamiline yazılı konşimentoda ise ancak senedin geçersizliğine ilişkin veya senet metninden anlaşılan defiler ileri sürebilecektir.

Senet metninden anlaşılan defiler emre yazılı konşimentonun şekil şartlarından yoksunluk veya eksiklik mevcut olduğu hallerden, ciro zincirinin bozuk olmasından, senette yer alan bir kaydın senette bulunmaması gerektiğinden kaydın içeriğinden dolayı konşimento borçlusu tarafından ileri sürülebilir.

Nama yazılı konşimentoda ise defiler taşıyan ilk hamilin yükleten olması halinde yükletene karşı sahip olduğu asıl borç ilişkisinden kaynaklanan şahsi defileri, konşimentonun diğer hamillerine karşı ileri sürülebilecektir.

Son olarak konşimentodan doğan uyuşmazlıklarda deniz ihtisas mahkemeleri yoksa asliye ticaret mahkemeleri görevlidir. Bununla birlikte taraflar konşimento tahkim şartı öngörebilecektir.