Tahkim Ve İnşaat Sözleşmelerinde Uygulanması

Bir hak üzerinde uyuşmazlığa düşmüş olan iki tarafın anlaşarak bu uyuşmazlığın çözümünü özel kişilere bırakmalarına ve bu uyuşmazlığın özel kişiler tarafından çözümlenmesine tahkim denir.

Taraflar, tahkim yargılamasında eşit hak ve yetkiye sahiptirler. Aynı zamanda taraflar hukuki dinlenilme hakkını kullanma imkânı da verir. Tahkim yargılamasının, genel mahkemelere göre birçok avantajı vardır.

TAHKİMİN AVANTAJLARI

 

1) Normal yargılamaya göre daha hızlı karara bağlanır

2) Tahkim gizlilik esasına tabidir: Normal mahkemelerin aksine tahkim sonucu alınan kararda yayınlanma zorunluluğu yoktur.

3) Tahkim güvenilir bir yargı yoludur: Tahkim güvenilirdir çünkü hakemi taraflar belirleyebilir bu seçenekte güvenin temel unsurudur.

4) Tahkim yargılamasında hakemler alanında uzman kişiler arasından seçilir. Böylece teknik bilgi gerektiren uyuşmazlıklarda, daha adil kararlar ortaya çıkar.

5) Tahkim kararları bağlayıcıdır.

TAHKİMİN TÜRLERİ

Tahkim, ilk başta kurumsal tahkim ve ad hoc tahkim olarak ikiye ayrılmaktadır.

1) KURUMSAL TAHKİM

Kurumsal tahkim tarafların tahkim sürecini yürütmeleri için uyuşmazlığın çözümünü bir hakem kuruluşuna bıraktıkları tahkim türüdür. Ülkemizde bunun en önemli örneklerinden birisi de İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) dır. Bunun yanında uluslararası tahkim kuruluşları olarak International Chamber of Commerce (ICC), İsviçre Tahkim Merkezi (SAC) gibi örnekler de mevcuttur.

2) AD HOC TAHKİM  

Tahkim sürecinin taraflarca beraber yürütüldüğü tahkim türüdür. Yani taraflar, uyuşmazlığı çözecek hakemi, kendi iradeleri ile belirlemektedir. Bu tahkim türü genellikle uluslararası anlaşmazlıklarda karşımıza çıkar. Taraflar isterlerse Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından hazırlanan tahkim kurallarının uygulanmasını seçebilirler. Ad Hoc tahkimde taraflar, uyuşmazlığın hakemini seçebilecekleri gibi, uygulanacak hukuku da seçebilmektedir. Özetle Ad Hoc tahkimde, tarafların serbest iradeleri her zaman ön plandadır.

TAHKİME BAŞVURU

Tahkime başvurulması kural olarak ihtiyaridir. Bu bağlamda taraflar ister mahkeme aracılığıyla isterlerse de geleneksel yargı yollarına başvurabilirler. Buna göre taraflar, uyuşmazlığın çıkmasından önce sözleşmeye ekleyecekleri bir madde ile (tahkim şartı) tahkimi öngörebileceği gibi, uyuşmazlığın çıkmasından sonra da özel bir hakeme gitmek suretiyle tahkim usulünü kararlaştırabilirler. Bununla birlikte bazı durumlarda tahkime başvuru zorunludur. Örneğin; toplu iş uyuşmazlıklarında ve tütün ekicisi ve alıcısı arasındaki alım-satım sözleşmesinde zorunlu bir şekilde tahkime başvurulmalıdır.

TAHKİM SÖZLEŞMESİ

Tahkim sözleşmesi tarafların aralarında oluşturacağı bir sözleşmeyle ileride aralarında doğabilecek uyuşmazlıkların tamamını veya bir bölümünü bir hakem veya hakem kuruluşuna bıraktıkları anlaşmadır.

TAHKİM SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ

1) Tahkim sözleşmesi taraflar arasındaki sözleşmenin bir şartı veya ayrı bir sözleşme olarak da yapılabilir.

2) Tahkim sözleşmesi yazılı şekil şartına tabidir. Bu şart bir ispat şartı olmayıp geçerlilik şartıdır.

3) Tahkim sözleşmesinde uyuşmazlık açıkça belirtilmiş olmalıdır. .Eğer uyuşmazlığın konusu belirli değilse tahkim sözleşmesi geçersiz olacaktır.

4) Tahkim sözleşmesi yapabilmek için uyuşmazlığın tahkime elverişli olması gerekir. Şöyle ki:

  Tahkim çekişmeli yargıya tabi konular için elverişlidir. Çekişmeli yargıya tabi olmayan uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir. Eğer ki tahkim sözleşmesinin konusunu oluşturan uyuşmazlık için mahkemede dava açılmış ise karşı taraf tahkim ilk itirazında bulunabilir. Bu itirazın kabul edilmesiyle, uyuşmazlık tahkim yargılamasında görülecektir.

HAKEM SÖZLEŞMESİ

Hakem sözleşmesi taraflar ile hakem arasında yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Hakemlerin borcu uyuşmazlığı çözmek, tarafların borcu ise hakeme belli bir ücret ödemektir.

Eğer taraflarca hakem ücreti kararlaştırılmamış ise söz konusu ücret, hakem veya hakemler kurulu ve taraflar arasında kararlaştırılır. Ücret ise yerleşik teamüllere göre belirlenir. Buna rağmen hala ücret kararlaştırılamamış ise bu ücret her yıl Adalet Bakanlığınca ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşü alınarak hazırlanan ücret tarifesine göre belirlenir.

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE TAHKİM

Aslında inşaat sözleşmesi TBK`de doğrudan yer almayan, eser sözleşmesinin bir alt türü olarak uygulanan sözleşme tipidir. İnşaat sözleşmesi dar anlamda, yüklenicinin bir yapı meydana getirmesi ve iş sahibinin de yapıya karşılık olarak bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşme türüdür. Bununla birlikte bir yapının onarımı, restorasyonu ve hatta yıkımı da bu sözleşmenin kapsamına girebilmektedir. İnşaat sözleşmesinin unsurları ise;

● Bir inşaat eserinin meydana getirilmesi, onarımı veya yıkımı

● Bedelin ödenmesi  

● Eserin teslim edilmesi

Türkiye’de ise inşaat sözleşmelerinin tahkim uygulamasında genel olarak uluslararası bir kuruluş olan FIDIC (International Federation of Consulting Engineers) tarafından yayınlanan ve uygulamada sıklıkla kullanılan standart tip sözleşmeler mevcuttur.

Türkiye’de bu standart sözleşmelerinin kullanılmasının sebebi ise bir inşaat sözleşmesinin çok taraflı olup aynı zamanda karmaşık bir projeyi içermesi dolayısıyla daha hızlı sonuçlar alabilmektir.

İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE TAHKİM UYGULANMASININ YARARLARI

● Uyuşmazlığın daha kısa zamanda çözülmesi

● Normal bir yargılamaya göre uzman hakemlerin karara bağlayarak daha sağlıklı karar alınması

● Geleneksel yargılamaya göre daha güvenilir olup kararları bağlayıcıdır.

● Tahkim yargılamasına egemen olan gizlilik, inşaat projelerinden kaynaklı uyuşmazlıklar için de önem arz etmektedir.

Bununla birlikte taraflar hakemi kendileri seçebilecekleri gibi yine anlaşarak aralarında bir tahkim merkezi de seçebilirler.